Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΠΟ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΔΔΑ

  

Σχόλιο: Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΑΠΟ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΔΔΑ :Ιστορική Απόφαση:

 «Υπόθεση ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ κατά ΕΛΛΑΔΑΣ (No. 3) (57246/21)»

(α)Κρίση του ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου 6 ΠΑΡ 1 ΕΣΔΑ ΣΤΗΝ 800/2021 Απόφαση του ΣΤΕ.

(β) Κρίση του ΕΔΔΑ ότι είναι χωρίς περιορισμούς δυνατή η άσκηση αγωγής αποζημιώσεως του άρθρου 105 ΕΙΣΝΑΚ για ζημιογόνο συμπεριφορά των οργάνων της Δικαστικής Λειτουργίας.

Πρόσβαση σε δικαστήριο. Αγωγή αποζημίωσης κατά του δημοσίου για ζημία που φέρεται ότι προκλήθηκε από πρόδηλο σφάλμα δικαστηρίου. Περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

1.Με μια ιστορική απόφαση στην υπόθεση ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ κατά ΕΛΛΑΔΑΣ (No. 3) (57246/21)», το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η οποία δημοσιεύθηκε την 5η Ιουνίου 2024 είναι με την οποία αποδοκιμάζεται δικαστικώς βάσει των διατάξεων της ΕΣΔΑ και μάλιστα του άρθρου 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ (δίκαιη δίκη) η  απόφαση 800/2021 της ΟλΣτΕ.

Συγκεκριμένα,(σκ83) «στη συγκεκριμένη υπόθεση το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι επιβλήθηκε δυσανάλογη επιβάρυνση στον προσφεύγοντα, στερώντας του κάθε σαφή και πρακτική δυνατότητα να αποφανθεί το δικαστήριο επί της προσφυγής του και πλήττοντας έτσι την ίδια την ουσία του δικαιώματός του για πρόσβαση σε δικαστήριο». Το ΕΔΔΑ  διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο   (άρθρου 6 § 1)»

Οι αξίες της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βρίσκουν μεταξύ αλλών την εφαρμογή τους στη Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου, που επιλαμβάνεται παραβιάσεων της Σύμβασης από κάθε συμβαλλόμενο κράτος εναντίον του οποίου έχει προσφύγει είτε ένας πολίτης είτε άλλο ή άλλα συμβαλλόμενα κράτη της Σύμβασης. Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των Κρατών για τις οποίες το ΕΔΔΑ έχει εκδώσει μεγάλο αριθμό καταδικαστικών Αποφάσεων[1].Την ευθύνη για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που κατοχυρώνονται σε αυτήν, ανήκει στο Κράτος[2] .

2.Η σχολιαζομένη ιστορική  Απόφαση του ΕΔΔΑ «Υπόθεση ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ κατά ΕΛΛΑΔΑΣ (No. 3) (57246/21)»[3] Με την απόφαση αυτή του ΕΔΔΑ, έχουμε πλέον τη πλήρη, σοβαρή και συνάμα ανατροπή του νομολογιακού δεδομένου, που επήλθε με την 800/2021 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας και απασχόλησε πολύ το νομικό κόσμο, η οποία είχε κρίνει ότι «ελλείψει νομοθετικού πλαισίου για τον καθορισμό των όρων του παρανόμου των πράξεων ή και παραλείψεων των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας, της έκτασης των σχετικών αποζημιωτικών αξιώσεων και των αρμοδίων δικαστηρίων, η σχετική αξίωση δεν είναι δυνατόν να ασκηθεί ούτε κατ’ ευθεία επίκληση του άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος. Επομένως, ενόσω δεν υφίσταται νομοθετικός καθορισμός των όρων αποκατάστασης της ζημίας που προκαλείται από όργανα της δικαστικής λειτουργίας, καθώς και της αρμόδιας δικαιοδοσίας για την επίλυση των σχετικών διαφορών, η εν λόγω ζημία δεν μπορεί να αποκατασταθεί, οι δε σχετικές αξιώσεις δεν είναι δικαστικώς επιδιώξιμες».

Ι. Ιστορικό  της υποθέσεως:

1.Ο προσφεύγων, Ιωάννης Ζουμπουλίδης, είναι Έλληνας υπήκοος. Από το 1992 εργαζόταν με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου ως επικουρικός υπάλληλος στην ελληνική πρεσβεία στη Γερμανία. Το 1998 υπέβαλε ανεπιτυχή αίτηση για επίδομα αποδημίας. Μετά από διαδικασία ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων, η οποία με απόφαση του Αρείου Πάγου (ΑΠ 1143/2001) έληξε ανεπιτυχώς για τον ίδιο, προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο καταδίκασε την Ελλάδα (14.12.2006), για παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, αφού «εντόπισε» υπερβολική τυπολατρία (excessive formalism), όπου και δικαιώθηκε, καθότι διαπιστώθηκε παραβίαση του δικαιώματός του σε δίκαιη δίκη, με αποτέλεσμα να του επιδικαστεί το ποσό των 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη.

2.Στις 13 Δεκεμβρίου 2007 επικαλούμενος το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, άσκησε αγωγή ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, ζητώντας από το δικαστήριο να αναγνωρίσει την υποχρέωση του Δημοσίου να καταβάλει εντόκως 47.280 δολάρια ΗΠΑ και 16.860 € ως αποζημίωση για την αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη από την έκδοση της 1143/2001 παράνομης απόφασης του Αρείου Πάγου, όπως κρίθηκε με τη Απόφαση του ΕΔΔΑ.

Τα διοικητικά δικαστήρια σε πρώτο βαθμό και στην έφεση έκριναν ότι το Δημόσιο ευθύνεται για τη ζημία που προκλήθηκε από πρόδηλο σφάλμα των δικαστικών οργάνων και ότι θα ήταν ασυμβίβαστο με το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος να μην αποκαθίσταται η ζημία που προκλήθηκε από τη συμπεριφορά οποιουδήποτε κρατικού οργάνου.

 Το ΣτΕ «» 8ΟΟ/2021 αποφαση τιοου εκρινε: « Ο χαρακτηρισμός από το ΕΔΔΑ της κρίσης του Αρείου Πάγου ως εξαιρετικά φορμαλιστικής δεν ισοδυναμεί, άνευ άλλου, με προσδιορισμό του σχετικού σφάλματος ως προδήλου, όπως αβάσιμα προβάλλει ο εκκαλών. Ενόψει αυτών και δεδομένου ότι ελλείπει η προϋπόθεση του πρόδηλου χαρακτήρα του σφάλματος της κρίσης των οργάνων της δικαστικής εξουσίας, το Δικαστήριο άγεται στην κρίση ότι δεν γεννάται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση, όπως νόμιμα και ορθά κρίθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση, απορριπτομένου ως αβασίμου του αντιθέτου λόγου της έφεσης.»
«Εξάλλου, ο λόγος έφεσης ότι με την κρίση αυτή του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου παραβιάστηκε το ουσιαστικό δεδικασμένο που απορρέει από την απόφαση του ΕΔΔΑ, ότι δηλαδή το ΕΔΔΑ έκρινε δεσμευτικά ότι η απόρριψη με την απόφαση του Αρείου Πάγου των λόγων αναίρεσης ως αόριστων ήταν παράνομη, είναι απορριπτέος ως ερειδόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση. Και τούτο διότι με την εκκαλούμενη απόφαση δεν κρίθηκε ότι δεν υπήρξε παρανομία, αλλά ότι το νομικό σφάλμα της απόφασης του Αρείου Πάγου δεν έχει πρόδηλο χαρακτήρα, απαραίτητη προϋπόθεση για την αποζημίωση του εκκαλούντος, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη δεύτερη σκέψη».

Κατόπιν αίτησης αναίρεσης του Ζουμπουλίδη, η Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας εξέδωσε την απόφαση του 800/2021. Στην προκείμενη περίπτωση, ζητήθηκε αποζημίωση κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, τόσο ευθέως, όσο και αναλόγως εφαρμοζόμενο, κατά τα κριθέντα με την απόφαση ΣτΕ Ολ 1501/2014, για την αποκατάσταση της βλάβης που ο αιτών κατά τους ισχυρισμούς του είχε υποστεί εξαιτίας σφαλμάτων, στα οποία υπέπεσε με απόφασή του ο Άρειος Πάγος κατά την εκδίκαση της υπόθεσής του. Το Συμβούλιο Επικρατείας, όμως, έκρινε ότι το Διοικητικό Πρωτοδικείο που δίκασε κατ’ ουσίαν την αγωγή, ενόσω δεν υφίσταται νομοθετικός καθορισμός των όρων αποκατάστασης της ζημίας που προκαλείται από όργανα ενταγμένα στη δικαστική λειτουργία, καθώς και των αρμοδίων δικαστηρίων, υπερέβη τη δικαιοδοσία του, για τον λόγο δε αυτό, τον οποίο εξέτασε αυτεπαγγέλτως, αναίρεσε την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, εξαφάνισε την πρωτόδικη απόφαση και, ακολούθως, απέρριψε την αγωγή ως απαράδεκτη.

Επικαλούμενος το δικαίωμά του σε δίκαιη δίκη, ο Ζουμπουλίδης κατήγγειλε ότι η απόρριψη της Αναίρεσης του από το Συμβούλιο Επικρατείας είχε ως αποτέλεσμα να στερηθεί την πρόσβαση σε δικαστήριο[4].

ΙΙ. Η αστική ευθύνη του δημοσίου απο πράξεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας:

1.- Θεμελιώδες στοιχείο της αρχής της νομιμότητας στη χώρα μας είναι η καθιέρωση της ευθύνης του Κράτους προς αποζημίωση για ζημίες που προκαλούν οι δημόσιες αρχές σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ρυθμίζεται στις διατάξεις των άρθρων 104-106 του ΕισΝΑΚ[5] ενώ ειδικότερες διατάξεις ευθύνης του Δημοσίου περιλαμβάνονται και σε άλλα νομοθετήματα. H αστική ευθύνη του Δημοσίου αποτελεί έναν από τους βασικούς επανορθωτικούς θεσμούς του δικαίου. Θεμέλιο της ευθύνης του Κράτους είναι τα άρθρα 4 § 5[6] και 20 § 1 του Συντάγματος.[7] Η αστική ευθύνη του Δημοσίου θεμελιώνεται περαιτέρω στο άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1 της ΕΣΔΑ.Η θεμελίωση της αστικής ευθύνης του Δημοσίου εδράζεται και στο άρθρο 2 της ΣΛΕΕ. στο οποίο περιλαμβάνεται ως θεμελιώδης αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης., η αρχή του κράτους δικαίου, που είναι κοινή στην νομική παράδοση των κρατών μελών. Τέλος, το άρθρο 340 ΣΛΕΕ προβλέπει αστική ευθύνη της ίδιας της Ένωσης για δικά της σφάλματα.

2.Η διάταξη του 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα δεν αναφέρεται ευθέως σε ζημιογόνες πράξεις οργάνων της δικαστικής λειτουργίας, διότι ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση λόγω απλώς εσφαλμένης ερμηνείας του νόμου ή απλώς εσφαλμένης εκτίμησης των πραγμάτων από δικαστικό λειτουργό δεν είναι συμβατή με την φύση του δικαστικού έργου, ως εκ της οποίας το Σύνταγμα εγγυάται στον δικαστικό λειτουργό την λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία του. Ενόψει της φύσης του δικαστικού έργου, μόνο πρόδηλο σφάλμα[8]του δικαστικού λειτουργού επισύρει ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση (βλ. ΣτΕ 2168/2016 επταμ., 48/2016 επταμ., 1330/2016). Η ιστορική απόφασης ΣτΕ Ολ 1501/2014, αποτελεί την ρητή αναγνώριση της ευθύνης του Δημοσίου από ζημιογόνες πράξεις των οργάνων του και των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας, όχι μόνο παράνομες, όπως ρητώς προβλέπει η διάταξη του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, αλλά και νόμιμες. Εμπνεόμενο από τη νομολογία Köbler  και Traghetti, το Συμβούλιο της Επικρατείας αναγνώρισε την αρχή της αποζημιωτικής ευθύνης του Δημοσίου από ζημιογόνες αποφάσεις των δικαστικών οργάνων και έθεσε τις προϋποθέσεις θεμελίωσής της .Οι  Αποφάσεις Ολ. ΣτΕ 800-803/21 και 1360-1361/2021 επέφεραν μεταβολή  της νομολογίας της 1501/2014 ιστορικής αποφάσεως του ΣτΕ και έκριναν : «ελλείψει νομοθετικού πλαισίου για τον καθορισμό των όρων του παρανόμου των πράξεων ή και παραλείψεων των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας, της έκτασης των σχετικών αποζημιωτικών αξιώσεων και των αρμοδίων δικαστηρίων, η σχετική αξίωση δεν είναι δυνατόν να ασκηθεί ούτε κατ’ ευθεία επίκληση του άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος. Επομένως, ενόσω δεν υφίσταται νομοθετικός καθορισμός των όρων αποκατάστασης της ζημίας που προκαλείται από όργανα της δικαστικής λειτουργίας, καθώς και της αρμόδιας δικαιοδοσίας για την επίλυση των σχετικών διαφορών, η εν λόγω ζημία δεν μπορεί να αποκατασταθεί, οι δε σχετικές αξιώσεις δεν είναι δικαστικώς επιδιώξιμες.»

ΤΟ ΕΔΔΑ έκρινε …. σκ68.  «Το Δικαστήριο σημειώνει ότι στην ελληνική έννομη τάξη το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ θεσπίζει την ευθύνη του Δημοσίου για κάθε ζημία που προκαλείται από πράξεις ή παραλείψεις που αποδίδονται στα όργανά του κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας, εκτός εάν η πράξη ή η παράλειψη παραβιάζει υφιστάμενη διάταξη νόμου, αλλά αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος (βλ. παρ. 24). Πρόκειται για μια περίπτωση αντικειμενικής ευθύνης που δεν απαιτεί τη διαπίστωση υπαιτιότητας, όπως αμέλεια ή πρόθεση εκ μέρους του κρατικού φορέα»

ΤΟ ΕΔΔΑ έκρινε σκ71. «Ενόψει των ανωτέρω, ο επίμαχος περιορισμός προέκυψε από την ερμηνεία του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου ότι το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ δεν μπορούσε να εφαρμοστεί κατ’ αναλογία σε περιπτώσεις ζημίας που προκλήθηκε από πρόδηλο σφάλμα δικαστικού οργάνου μέχρις ότου ο νομοθέτης θεσπίσει ειδικές ρυθμίσεις για το θέμα αυτό. Προκύπτει επίσης από την απόρριψη της προσφυγής ως απαράδεκτης για τον λόγο ότι το διοικητικό δικαστήριο δεν ήταν αρμόδιο να την εκδικάσει. Συνεπώς, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το δικαίωμα πρόσβασης του προσφεύγοντος σε δικαστήριο περιορίστηκε από την απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου.»

3.Το ζήτημα τελικώς οδηγήθηκε στο ΕΔΔΑ, το οποίο με την ιστορική απόφαση του ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ κατά ΕΛΛΑΔΑΣ (No. 3) (57246/21)[9]., που αφορά το ζήτημα της ευθύνης αποζημίωσης του δημοσίου από νόμιμες πράξεις και από ζημιογόνες ενέργειες των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας λόγω πρόδηλου σφάλματος κατ’ άρθρο 105-106 ΕισΝΑΚ έκρινε ότι[10]: ««Άρθρο 6 § 1 (αστικές) • Πρόσβαση στη δικαιοσύνη • Προσφυγή κατά του Δημοσίου για ζημία που φέρεται ότι προκλήθηκε από την απόρριψη από το Ακυρωτικό Δικαστήριο (Συμβούλιο της Επικρατείας) της αναίρεσής του, για νομικά ζητήματα που διαπιστώθηκαν από το Δικαστήριο στην υπόθεση Ζουμπουλίδης κατά Ελλάδας (77574/01) να έχουν παραβιάσει το άρθρο 6 § 1, κρίθηκε απαράδεκτο λόγω αναρμοδιότητας από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο (ΣτΕ)• Το εθνικό δίκαιο περί ευθύνης του Δημοσίου ερμηνεύεται από το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι δεν επιτρέπει αξιώσεις για ζημίες που προκλήθηκαν από  πρόδηλο σφάλμα δικαστικού οργάνου έως ότου θεσπιστεί ειδική νομοθεσία που ρυθμίζει την ευθύνη αυτή• Η ερμηνεία του ΣτΕ δεν συμβαδίζει με την προηγούμενη νομολογία του, που εφαρμόζει σε τέτοιες περιπτώσεις το ισχύον εσωτερικό δίκαιο αναλογικά, λόγω της μη ύπαρξης ειδικού νόμου για σφάλματα δικαστών, και έτσι οδηγήθηκε για πρώτη φορά απαράδεκτο στην περίπτωση του προσφεύγοντος• Καμία ένδειξη αισθητής νομολογιακής εξελίξεως αποκλίνουσας από την προηγουμένη  νομολογία του ΣτΕ• Η νέα ερμηνεία είχε ως αποτέλεσμα η αξίωση του προσφεύγοντος να μην είναι δικαστικά επιδιώξιμη στο διηνεκές (ad infinitum) και αποτέλεσε ανυπέρβλητο εμπόδιο σε τυχόν μελλοντικές αξιώσεις αποζημίωσης από αυτόν κατά του Δημοσίου για τα εικαζόμενα λάθη των πολιτικών δικαστηρίων μέχρι την θέσπιση ειδικής νομοθεσίας• Περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης σε Δικαστήριο του προσφεύγοντος για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα που δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου σε βάρος του • Δυσανάλογη επιβάρυνση που επιβάλλεται στον προσφεύγοντα• Η ουσία του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο προσβάλλεται.»

5.-Η ιστορική Απόφαση του ΕΔΔΑ ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΔΗΣ κατά ΕΛΛΑΔΑΣ (No. 3) (57246/21,έκρινε ότι σύμφωνα με άρθρο 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ,  δεν μπορεί να εμποδισθεί[11] η άσκηση αγωγής αποζημιώσεως κατά τις διατάξεις των άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ, υφισταμένης αστικής ευθύνης του δημοσίου, από πράξεις των οργάνων του Κράτους[12] και μάλιστα της δικαστικής λειτουργίας (βλ. ΣτΕ 2168/2016 επταμ., 48/2016 επταμ., 1330/2016).

6.Το ΕΔΔΑ έκρινε: ΣΚ «76. Το Δικαστήριο σημειώνει επίσης ότι το ΣτΕ, στην με αριθμ. 800/2021 απόφασή του, αφού επανέλαβε, όπως και στην υπ’ αριθμ. 1501/2014 απόφασή του, ότι η ευθύνη του Κράτους για ζημίες που προκαλούνται από πράξεις της δικαστικής εξουσίας κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα και ότι πρέπει να θεσπιστεί ειδική νομοθεσία, έκρινε για πρώτη φορά ότι η σχετική ζημία δεν μπορεί να αποκατασταθεί, είτε επικαλούμενο απευθείας το Σύνταγμα είτε τους όρους και τις προϋποθέσεις του άρθρου 105, το τελευταίο σημείο αποτελεί αλλαγή της προηγούμενης θέσης του. Μολονότι το Δικαστήριο σημειώνει τον ισχυρισμό της Κυβέρνησης ότι η θέση αυτή ήταν παρόμοια με τη θέση της μειοψηφίας στην απόφαση με αριθ. 1501/2014, προκύπτει ότι δεν είχε εκδοθεί καμία απόφαση με την άποψη αυτή πριν από την προσβαλλόμενη απόφαση. Επιπλέον, το ΣτΕ έθεσε αυτεπαγγέλτως το ζήτημα της έλλειψης δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων. Η θέση που έλαβε η προσβαλλόμενη απόφαση δεν ήταν σύμφωνη με την προηγούμενη πρακτική του ΣτΕ επί του θέματος.»

7. Το ΕΔΔΑ έκρινε: σκ80.» Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι η ερμηνεία του ΣτΕ είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να ασκηθεί ad infinitum δικαστικός έλεγχος στην αγωγή του προσφεύγοντος. Πράγματι, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαίτερων περιστάσεων της υπόθεσης, και ιδίως της διαπίστωσης ότι μέχρι την έκδοση ειδικής νομοθεσίας το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ δεν μπορούσε να εφαρμοστεί κατ’ αναλογία και ότι τα διοικητικά δικαστήρια στερούνταν δικαιοδοσίας, η απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο σε κάθε μελλοντική προσπάθεια του προσφεύγοντος να ζητήσει αποζημίωση από το κράτος για τα υποτιθέμενα σφάλματα των πολιτικών δικαστηρίων μέχρι την ενδεχόμενη έκδοση νέας νομοθεσίας (βλ. mutatis mutandis, Lupaş κ.α. κατά Ρουμανίας, αριθ. 1434/02 και 2 άλλοι § 73).»

Άλλωστε σ’ ένα Κράτος δικαίου το Σύνταγμα, δεν ανέχεται να παραμένουν αναποζημίωτες ζημίες που κάποιος υφίσταται από ενέργειες οποιουδήποτε κρατικού οργάνου(ΣτΕ 2527/2019)

ΙΙΙ. ΟΙ συνέπειες της απόφασης του ΕΔΔΑ

1. Εκατοντάδες υποθέσεις εκκρεμούν σε όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας η έχουν απορριφθεί με τις σκέψεις ότι οι αξιώσεις αυτές για το ζήτημα της αποζημιωτικής ευθύνης του Δημοσίου από ζημιογόνες πράξεις των οργάνων  της δικαστικής λειτουργίας και μάλιστα στο ΣτΕ και τα Διοικητικά Δικαστήρια. Διατηρώ όμως την ελπίδα ότι η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας[13] θα προβεί στην χωρίς όρους και προϋποθέσεις συμμόρφωση στην απόφαση του ΕΔΔΑ[14] Άλλωστε το άρθρο 46 της ΕΣΔΑ ορίζει ότι «1. Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συμμορφώνονται προς τις οριστικές αποφάσεις του Δικαστηρίου επί των διαφορών στις οποίες είναι διάδικοι. 2. Η οριστική απόφαση του Δικαστηρίου διαβιβάζεται στην Επιτροπή Υπουργών, η οποία εποπτεύει την εκτέλεση της εν λόγω απόφασης. 3. [...]».[15]

Κατά την έννοια της ως άνω διάταξης της παραγράφου 1 του άρθρου 46 της ΕΣΔΑ, το κράτος μέλος υποχρεούται όχι μόνο να πληρώσει στον προσφεύγοντα την αποζημίωση που του επιδικάσθηκε με την καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ αλλά επίσης να λάβει στην έννομη τάξη του μέτρα, ατομικού ή/και γενικού χαρακτήρα, προκειμένου να τερματίσει την παράβαση που διαπίστωσε το ΕΔΔΑ και να άρει τα αποτελέσματά της, ώστε να περιέλθει ο προσφεύγων, στο μέτρο του δυνατού, στη θέση που θα βρισκόταν αν δεν είχε μεσολαβήσει η παράβαση αυτή [βλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 30.6.2009, 32772/02, VgT v. ....(Νο. 2), σκέψη 85 - πρβλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 13.7.2000, 39221/98 & 41963/98, ...., σκέψη 249 και γαλλικό ...., 30.7.2014, 358564, ..., σκέψεις 3-4],.

2. Στην ελληνική έννομη τάξη η θέση της ΕΣΔΑ προσδιορίζεται από το άρθρο 28 παρ.1 εδ.α΄ του Συντάγματος[16], σύμφωνα με το οποίο οι διεθνείς συμβάσεις από την στιγμή που κυρώνονται και τίθενται σε ισχύ έχουν τυπική δύναμη υπέρτερη κάθε άλλης αντίθετης διάταξης νόμου και υπερισχύουν αυτής. Το ζήτημα που ανακύπτει από την εφαρμογή της αποφάσεως του ΕΔΔΑ από ΣτΕ και τα Διοικητικά Δικαστήρια, ιδίως μετα την κρίση του ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου παρ 1 ΕΔΔΑ. «Η νέα ερμηνεία είχε ως αποτέλεσμα η αξίωση του προσφεύγοντος να μην είναι δικαστικά επιδιώξιμη στο διηνεκές (ad infinitum) και αποτέλεσε ανυπέρβλητο εμπόδιο σε τυχόν μελλοντικές αξιώσεις αποζημίωσης από αυτόν κατά του Δημοσίου για τα εικαζόμενα λάθη των πολιτικών δικαστηρίων μέχρι την θέσπιση ειδικής νομοθεσίας• Περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης σε Δικαστήριο του προσφεύγοντος για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα που δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου σε βάρος του • Δυσανάλογη επιβάρυνση που επιβάλλεται στον προσφεύγοντα• Η ουσία του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο προσβάλλεται.»

Με την έννοια αυτή, είμαστε ευγνώμονες απέναντι στο ΕΔΔΑ για την απόφαση αυτήν, αφού για μια ακόμα φορά κατέρριψε κάθε εμπόδιο προσφυγής του πολίτη στη Δικαιοσύνη, όπως συνέβη με τις ιστορικές αποφάσεις του α)  της απόφασης της 11.2.2010, Συγγελίδης κατά Ελλάδος Αριθ. προσφυγής: 24895/07 Β) της απόφασης «Σαββαΐδου κατά Ελλάδας» της 31.1.2023), και  Γ) ΕΔΔΑ της 20.12.2022, Μπακογιάννη κατά Ελλάδας: Η άρνηση άρσης ασυλίας Υπουργού εμποδίζει την πρόσβαση της προσφεύγουσας σε δικαστήριο (προσφ. υπ’ αρ. 31012/2019.

Το ΕΔΔΑ  στην σχολιαζομένη: «υπογραμμίζει ότι η τροποποιημένη θέση που υιοθετήθηκε στην απόφαση με αριθ. 800/2021 είχε ως αποτέλεσμα να αποκλειστεί η πρόσβαση σε δικαστήριο στην υπόθεση του προσφεύγοντος, η οποία αφορούσε απόφαση αστικού δικαστηρίου σε σχέση με την οποία το Δικαστήριο είχε διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.»

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

«ΔΙΚΗ Δ' ΥΠΕΡ ΥΒΡΙΟΣ ΙΣΧΕΙ ΕΣ ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΛΘΟΥΣΑ: ΠΑΘΩΝ ΔΕ ΤΕ ΝΗΠΙΟΣ ΕΓΝΩ.»[17] ¨Ησίοδος  «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ»  217

 

ΑΝΤΩΝΗΣ Π/ΑΡΓΥΡΟΣ 19/6/2024 8:59 μμ

---

[1] Τα έτη 2017-2018-2019 εκδόθηκαν 307 αποφάσεις από το ΕΔΔΑ για την Ελλάδα από τις οποίες οι 93 (31%) ήταν καταδικαστικές. 157 προσφυγές διεγράφησαν από το πινάκιο λόγω φιλικού διακανονισμού ή μονομερούς δήλωσης και 57 απορρίφθηκαν.(στοιχεία ληφθέντα από  το άρθρο «Η εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΔΑ ως θεμελιώδης προϋπόθεση σεβασμού της ΕΣΔΑ»

 Του Ιωάννη - Κωνσταντίνου Χαλκιά, σε «THE ATHENS REVIEW OF BOOKS» Τεύχος 114 – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 10/02/2020,

[2] Βλ. την 1992/2016 ΣτΕ, Σχετικά με το  ένδικο μέσο επανάληψης της διαδικασίας αναφορικά με αμετάκλητη δικαστική απόφαση  και της υποχρέωσης του κράτους για αποτελεσματική εκτέλεση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ, με τις οποίες του αποδίδεται παραβίαση της ΕΣΔΑ.

[3] Βλ Δελτίο Τύπου του Δικηγορικού Γραφείο ΣΚΟΡΔΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ, που χειρίσθηκε την υπόθεση στο ΕΔΔΑ: «..Με την απόφαση αυτή του ΕΔΔΑ, έχουμε πλέον τη σοβαρή και συνάμα σφοδρή ανατροπή του νέου νομολογικού δεδομένου, που επήλθε με την προαναφερόμενη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας και απασχόλησε πολύ το νομικό κόσμο, με πολλαπλά δυσμενή σχόλια για αυτήν τη μεταστροφή της νομολογίας επί του θέματος, αλλά το κυριότερο έχουμε αποκατάσταση της τρωθείσας πίστης των πολιτών ότι «Το Σύνταγμα, δεν ανέχεται να παραμένουν αναποζημίωτες ζημίες που κάποιος υφίσταται από ενέργειες οποιουδήποτε κρατικού οργάνου» (ΣτΕ 2527/2019), ακόμα και αν το όργανο που προκάλεσε τη βλάβη είναι όργανο της δικαστικής εξουσίας.»

[4] Βλ και τις ΣτΕ 1360-1361/2021,905/2022,1826/2022,572/2023.

[5] Βλ. Αντώνης Αργυρός «Αστική Ευθύνη του Δημοσίου, Το Δικαίωμα Αποζημίωσης» Νομική Βιβλιοθήκη, 2023 β έκδοση.

[6] Βλ. Πρ. Παυλόπουλος, τ. ΠτΔ, ομιλία κατά την ανακήρυξή του ως επίτιμου διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης με θέμα: “Η Συνταγματική κατοχύρωση της αστικής ευθύνης του Δημοσίου” με αφορμή την απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 1501/2014.

[7]  Βλ. Ε. Σπηλιωτόπουλος, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, 9η έκδοση, Αντ. Ν. Σάκκουλας 1999, σ. 226

[8]  Βλ. Αντώνης Αργυρός, «Πρόδηλο σφάλμα του δικαστικού λειτουργού επισύρει ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ» https:// www.ddikastes.gr/node/5130

[9] ΔΙΚΗΓΌΡΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ η κ Β.ΣΚΟΡΔΑΚΗ

[10] Οπως αναφέρει η περίληψη της Απόφασης του ΕΔΔΑ, όπως δημοσιεύθηκε από το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

[11] Όπως είχε κριθεί με την 800/2021ΣτΕ.

[12] Βλ ΕΔΔΑ υπόθεση Μπακογιάννη κατά Ελλάδος της 20.12.22 (αρ. προσφ. 31012/19)

[13]Βλ. Θ.Ι. Δαλακούρας, Επανάληψη της διαδικασίας, Αθήνα, Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, 2007

Έκθεση Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής επί του ν. 4446/2016

[14] Βλ την 1992/2016 ΣτΕ

[15] I. Δημητρακόπουλος, Η αίτηση επανάληψης της διαδικασίας ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, εις Ενωση Δικαστικών Λειτουργών του ΣτΕ, Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Συμβούλιο της Επικρατείας σε Διαρκή Διάλογο, Εκδ. Σάκκουλα, 2018, σ. 83.

[16]  Βλ.Φ. Βεγλερής , Η σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και το σύνταγμα, Αθήνα, εκδ. Αντ. Ν.Σάκκουλα, 1977

[17]  Η Δικαιοσύνη ,όταν έλθει η ώρα της ,θριαμβεύει  εναντια στην αδικία’ μα σαν το πάθει κανείς ,κι άμυαλος νάναι το καταλαβαίνει.