ΔΠΑ8941/2023Αγωγή κατά τα άρθρα 105-105 ΕισΝΑΚ για την καταβολή χρηματικής ικανοποίησης της ψυχικής οδύνης που υπέστησαν συγγενείς θανούσης δια πνιγμού εντός ύδατος κατά την προσπάθεια διαφυγής της από το πύρινο μέτωπο από παράνομες πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του Ελληνικού Δημοσίου, της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Μαραθώνος Αττικής κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς την 23η.7.2018 στην Ανατολική Αττική.
Απόφαση: 8941/2023 25ο Τριμελές
Εισηγήτρια: Δήμητρα Ντισλίδου, Πρωτοδίκης Δ.Δ.
Η πολιτική προστασία της χώρας αποβλέπει στην προστασία της ζωής, υγείας και περιουσίας των πολιτών από φυσικές, ακόμα και ταχείας εξέλιξης, καταστροφές που προκαλούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, περαιτέρω δε η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, για το συντονισμό όλων των δράσεων εκτίμησης του κινδύνου, πρόληψης, προετοιμασίας, κινητοποίησης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης των καταστροφών όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων, με κύριο επιχειρησιακό βραχίονα το Πυροσβεστικό Σώμα, αφετέρου δε το Πυροσβεστικό Σώμα έχει ως αποστολή, μεταξύ άλλων, την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών από τους κινδύνους των πυρκαγιών, την ευθύνη και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό της καταστολής των πυρκαγιών και την παροχή συνδρομής για τη διάσωση των ατόμων και υλικών αγαθών που απειλούνται από αυτές, είναι δε αρμόδιο για τη διάσωση των ατόμων που κινδυνεύουν από αυτές και τον επιχειρησιακό συντονισμό για την καταστολή των πυρκαγιών. Προς τον σκοπό δε της διάσωσης των πολιτών από τον κίνδυνο της πυρκαγιάς, τα αρμόδια όργανα υποχρεούνται να λαμβάνουν τα κατάλληλα προληπτικά και κατασταλτικά προστατευτικά μέτρα, η επιλογή των οποίων ανήκει στη διακριτική εξουσία των αρμόδιων οργάνων, ελεγχόμενη μόνο ως προς την κακή χρήση της ή την κατάχρηση εξουσίας (πρβλ. ΣτΕ 1783/2022, 1967-1972/2021). Ωστόσο, συντρέχει υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής αυτής ευχέρειας αν τα πυροσβεστικά όργανα, ενόσω επιχειρούν για την εκπλήρωση της αποστολής τους, λαμβάνουν μέτρα τα οποία δεν είναι τα αναγκαία και πρόσφορα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού (πρβλ. ΣτΕ 80/2023 σκ. 10).
Κρίση του Δικαστηρίου ότι κατά το χρονικό διάστημα που οι εναέριες δυνάμεις έπρεπε να συνδράμουν τις επίγειες στην αρχική προσβολή της πυρκαγιάς, από το συνολικό αριθμό των εναέριων μέσων που κατά τον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Π.Σ. βρισκόταν σε ετοιμότητα ή ήταν διαθέσιμα για αποστολές αεροπυρόσβεσης, μόνο ένα ελικόπτερο βαρέος τύπου αξιοποιήθηκε επιχειρησιακά στην κατάσβεση της πυρκαγιάς στην περιοχή Νταού Πεντέλης.
Κρίση του Δικαστηρίου ότι κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της επίδικης πυρκαγιάς και παρά τη σφοδρότητα αυτής, έγιναν εσφαλμένες εκτιμήσεις ως προς την ανάγκη αξιοποίησης άλλων εναέριων δυνάμεων, τα οποία θα μπορούσαν να συνδράμουν αποτελεσματικά στην κατάσβεση της πυρκαγιάς καθ’ υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας των οργάνων του Πυροσβεστικού Σώματος. Επιπροσθέτως, κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα της πυρκαγιάς από το ειδικό καταγραφικό μηχάνημα των ενσύρματων επικοινωνιών προέκυψε ότι υπήρχε απόλυτη έλλειψη οργάνωσης και συντονισμού των πυροσβεστικών δυνάμεων, οι οποίες λειτουργούσαν αποσπασματικά, εντελώς συμπτωματικά και χωρίς κάποιον, στοιχειώδη έστω, σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πυρκαγιάς στην Ανατολική Αττική, ότι δεν είχαν πραγματική εικόνα για τις συνθήκες της πυρκαγιάς, ήτοι ακριβή τόπο εκδήλωσης, μέτωπα, εξέλιξη, εξάπλωσή της, δυνάμεις που επιχειρούσαν, συνεργασία με άλλους εμπλεκόμενους φορείς, με συνέπεια την καθυστερημένη επέμβαση των δυνάμεων και την αποτυχία κατάσβεσης της πυρκαγιάς στο αρχικό στάδιο αλλά και στην εξέλιξή της. Άλλωστε, η ως άνω έλλειψη συντονισμού των πυροσβεστικών δυνάμεων είχε ως συνέπεια το Κ.Ε.Π.Π./Ε.Σ.Κ.Ε να παραλείψει έγκαιρα να κινητοποιήσει την αρμόδια κατά τόπο Λιμενική Αρχή (Κεντρικό Λιμεναρχείο Ραφήνας), το ΚΕΠΙΧ/Λ.Σ. και ΕΣΚΕΔ καθώς και άλλες αρμόδιες δυνάμεις και μέσα πολιτικής προστασίας για τη διάσωση ατόμων από τη θάλασσα. Ωστόσο, δοθέντος ότι το ΚΕΠΙΧ/ΛΣ και ο Επόπτης αυτού εκείνης της ημέρα δεν είχαν ενημερωθεί για τα διαδραματιζόμενα σε Μάτι – Κόκκινο Λιμανάκι από ουδεμία Αρχή και από ουδένα Φορέα, αλλά ούτε και από ιδιώτη, με οιοδήποτε μέσο προ της ώρας 18:50 και μετά την ενημέρωση από το Κ.Λ.Ρ. η κινητοποίηση των μέσων και ο συντονισμός ήταν ικανοποιητικά και lege artis, η μη διάσωση όλων των ατόμων που αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη θάλασσα ή στην ακτή για να γλυτώσουν από την πυρκαγιά και το θερμικό φορτίο δεν οφείλεται σε πλημμελή άσκηση ή μη άσκηση των καθηκόντων μελών του ΛΣ-Ελ.ΑΚΤ και ιδίως στελεχών του ΚΕΠΙΧ και ΕΣΚΕΔ ή στη μη διάθεση ή ορθή διάθεση όλων των διαθέσιμων μέσων υπό τον επιχειρησιακό ή άλλο έλεγχο του ΛΣ-Ελ ΑΚΤ.
Από τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 3, 3 παρ. 1, 5 παρ. 4 περ. γ’ και δ’, 6 παρ. 5 περ. δ’ και στ’, και παρ. 6, 10, 12 παρ. 1 περ. α’ και 13 παρ. 1 περ. α’, του ν. 3013/2002 συνάγεται ότι η πολιτική προστασία της Χώρας, όσον αφορά στην αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών και τη διαχείριση των συνεπειών που γεννώνται από τις κάθε είδους καταστροφές, συγκροτείται σε αποκεντρωμένο σύστημα, με τρία επίπεδα διοίκησης (τοπικό, περιφερειακό και κεντρικό), που συντονίζονται μεταξύ τους στη βάση της αρχής της επικουρικότητας. Αυτό σημαίνει ότι της καταστροφής επιλαμβάνονται καταρχήν οι φορείς του κατώτερου επιπέδου, και στο μέτρο που οι δυνάμεις τους δεν επαρκούν για την αντιμετώπισή της, επεμβαίνουν οι φορείς του ανώτερου επιπέδου, διαθέτοντας επιπλέον πόρους και αναλαμβάνοντας τον συντονισμό. Η μετάβαση από το ένα επίπεδο στο άλλο, ενόψει και της φύσης του αντικειμένου της πολιτικής προστασίας, έχει δυναμικό χαρακτήρα και δεν υπόκειται σε διοικητικές διατυπώσεις (όπως π.χ την έκδοση απόφασης χαρακτηρισμού της καταστροφής από τον ΓΓΠΠ). Περαιτέρω, ο ρόλος των φορέων πολιτικής προστασίας σε περίπτωση πυρκαγιάς, δεν περιορίζεται στη λήψη της απόφασης για την οργανωμένη απομάκρυνση και την υλοποίησή της. Η οργανωμένη απομάκρυνση αποτελεί ένα σύνθετο μέτρο με πολλές παραμέτρους, που απαιτούν χρόνο για τη στάθμισή και διευθέτησή τους (μεταξύ άλλων, καθορισμός του τμήματος του πληθυσμού που πρέπει να απομακρυνθεί και κάλυψη των ιδιαίτερων αναγκών κάθε πληθυσμιακής ομάδας). Για τον λόγο αυτόν ο νομοθέτης προβλέπει τη συνδρομή, υπό τη μορφή της εισήγησης, του επικεφαλής της καταστολής της πυρκαγιάς αξιωματικού του ΠΣ. Ενόψει, πάντως, και του προαιρετικού για τον πληθυσμό χαρακτήρα του μέτρου, η εισήγηση αυτή δεν αποτελεί, κατά την έννοια του νόμου, απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη της σχετικής απόφασης, αλλά το αρμόδιο όργανο μπορεί να βασιστεί σε άλλα πρόσφορα δεδομένα. Στην περίπτωση, όμως, που δεν είναι ασφαλής ή δε ενδείκνυται η υλοποίηση του μέτρου αυτού, οι φορείς πολιτικής προστασίας των διαφόρων επιπέδων δεν απαλλάσσονται των συντονιστικών τους καθηκόντων, αλλά έχουν αυτοτελή ο καθένας τους υποχρέωση να συλλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την εξέλιξη της πυρκαγιάς, να σχεδιάσουν τον βέλτιστο τρόπο αντιμετώπισής της (όπως λ.χ. αφύπνιση του πληθυσμού που δεν κατοικεί σε αλεξίπυρα σπίτια και συγκέντρωσή του σε ασφαλή σημεία, ανάλογα και με τις ανάγκες κάθε πληθυσμιακής ομάδας),και να παράσχουν σχετική ενημέρωση και οδηγίες στον πληθυσμό.
Σύμφωνα με την ΥΑ 1299/2003 οι τέως νομαρχίες και ήδη Περιφέρειες ενεργούν και οτιδήποτε άλλο σχετικό που υπαγορεύεται από το ρόλο τους και την αποστολή τους και οι ΟΤΑ ενεργούν στα πλαίσια της δικαιοδοσίας τους οτιδήποτε συμβάλλει στο έργο της πολιτικής προστασίας και προκύπτει από όλο το πλέγμα της αποστολής τους και στο Σχέδιο Δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών του 2018 στο μέρος Τέταρτο με τίτλο Ρόλοι, Αρμοδιότητες και Κύριες Δράσεις Δήμων, Περιφερειών και Αποκεντρωμένων Διοικήσεων για την αντιμετώπιση Κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών ορίζεται ότι οι Δήμαρχοι ή οι Περιφερειάρχες ή οι Αντιπεριφερειάρχες κινητοποιούν δια των οργανικών μονάδων Πολιτικής Προστασίας των Δήμων και των Περιφερειών το επιχειρησιακό εμπλεκόμενο δυναμικό και τα μέσα πολιτικής προστασίας του Δήμου ή της Περιφέρειας προκειμένου να δρομολογήσουν δράσεις που συνδέονται με την ενημέρωση κοινού για δράσεις πολιτικής προστασίας που δρομολογούνται από το Δήμο ή την Περιφέρεια για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και την άμεση βραχεία διαχείριση των συνεπειών καθώς και για τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας.
Κρίση του Δικαστηρίου ότι τα όργανα των εναγόμενων κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων καθώς και των διδαγμάτων της κοινής πείρας, της αρχής της καλής πίστης, την επιστημονική και επαγγελματική εκπαίδευση και εμπειρία τους παρέλειψαν εγκαίρως, με κάθε πρόσφορο για την περίπτωση μέσο, να προειδοποιήσουν και να πληροφορήσουν τους πολίτες εντός της πληττόμενης περιοχής, σχετικά με την ταχέως εξελισσόμενη καταστροφική πυρκαγιά που κατευθυνόταν επικίνδυνα προς τον οικισμό του Ματιού, παρέχοντάς τους ταυτοχρόνως τις ενδεδειγμένες και ειδικές οδηγίες ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών (μέγεθος, ένταση κ.λπ.) της συγκεκριμένης πυρκαγιάς, προκειμένου να μπορέσουν αυτοί να προετοιμαστούν και να βελτιώσουν τη δυνατότητα αντίδρασής τους προτού έρθουν αιφνιδίως αντιμέτωποι με το επίμαχο φαινόμενο και εν τέλει να διασωθούν.
Κρίση του Δικαστηρίου οι ως αναφερόμενες ενέργειες των οργάνων των εναγομένων, με τις οποίες οι πολίτες ενημερώθηκαν για τον υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς την επόμενη ημέρα, ήτοι για ένα φαινόμενο μέλλον και αβέβαιο, και τους παρασχέθηκε πρόσβαση σε γενικές οδηγίες αυτοπροστασίας στην περίπτωση εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς, δεν εκπλήρωσαν τον σκοπό των ανωτέρω διατάξεων, καθόσον με αυτές οι κάτοικοι των περιοχών που επλήγησαν από την ένδικη πυρκαγιά δεν έλαβαν έγκαιρη προειδοποίηση και ειδική πληροφόρηση για τον υφιστάμενο και επικείμενο κίνδυνο που διέτρεχαν σε πραγματικό χρόνο, εξαιτίας της πυρκαγιάς που είχε ήδη αρχίσει να κατευθύνεται επικίνδυνα και καταστροφικά προς τον τόπο όπου βρισκόταν, ούτε έλαβαν συγκεκριμένες οδηγίες αυτοπροστασίας από την πυρκαγιά που εκδηλώθηκε σε ζώνη μίξης δασών-οικισμών/πόλεων, ενόψει και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, της θέσης του εν λόγω οικισμού και των ιδιαιτέρως δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν κατά τον χρόνο εκείνο.
Κρίση του Δικαστηρίου ότι η εναγόμενη Περιφέρεια εκπλήρωσε κατά τρόπο πλημμελή την υποχρέωσή της να καθαρίσει από ξηρή καύσιμη φυτική ύλη το οδικό δίκτυο αρμοδιότητάς της. Περαιτέρω, το ΣΟΠΠ της Π.Ε. Ανατολικής Αττικής κατά τη συνεδρίαση της 26ης.4.2018 για το σχεδιασμό και τις δράσεις Πολιτικής Προστασίας προς αντιμετώπιση των κινδύνων από δασικές πυρκαγιές όπως προκύπτει από τα τηρούμενα Πρακτικά, πέραν της προληπτικής απαγόρευσης κυκλοφορίας οχημάτων και παραμονής εκδρομέων σε εθνικούς δρυμούς, δάση και ευπαθείς περιοχές και ώρες που θεωρούνται επικίνδυνες δεν πήρε καμία άλλη απόφαση που να αφορά σε μέτρα και δράσεις πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιπυρική περίοδο 2018 έχοντας η ως άνω συνεδρίαση απλώς διεκπεραιωτικό χαρακτήρα, ενώ δεν συγκλήθηκε εγκαίρως την ημέρα εκδήλωσης της πυρκαγιάς προκειμένου να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα και να αναζητηθούν όλα τα διαθέσιμα επιχειρησιακά μέσα.
Κρίση του Δικαστηρίου ότι δεν προκύπτει ότι ο εναγόμενος Δήμος προέβη σε απομάκρυνση των υπολειμμάτων καθαρισμού της βλάστησης από οικοπεδικές εκτάσεις, σε αποψίλωση και απομάκρυνση ξηρής φυτικής βιομάζας από τις φυτεμένες νησίδες και τα πρανή του οδικού δικτύου ευθύνης του και σε αυτεπάγγελτο καθαρισμό των οικοπέδων των ιδιοκτητών που δεν ανταποκρίθηκαν στις σχετικές υποχρεώσεις τους. Επίσης, από τα επικαλούμενα και προσκομιζόμενα από τον εναγόμενο Δήμο Μαραθώνα προκύπτει ότι δεν προέβη στις απαιτούμενες ενέργειες για την εγκατάσταση νέων υδροστομίων, όπως αυτά είχαν προταθεί από την Πυροσβεστική Υπηρεσία Νέας Μάκρης, και δεν φρόντισε την επισκευή των ήδη υπαρχόντων υδροστομίων. Περαιτέρω, το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο – ΣΤΟ του Δήμου Μαραθώνας ναι μεν συγκλήθηκε στις 3.5.2018, ωστόσο από τα τηρούμενα πρακτικά δεν προκύπτει ότι συζητήθηκαν η απομάκρυνση των υπολειμμάτων καθαρισμού της βλάστησης από οικοπεδικές εκτάσεις, μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας κατά τις μέρες υψηλής επικινδυνότητας, η διασφάλιση επικοινωνίας μεταξύ των εμπλεκόμενων και ο συντονισμός της αντιμετώπισης πυρκαγιάς. Επίσης, ο τρίτος εναγόμενος Δήμος δεν συγκάλεσε και δεν λειτούργησε το Σ.Τ.Ο. ούτε προληπτικά, στις 22.7.2018, ούτε κατά την διάρκεια εξέλιξης της πυρκαγιάς, προκειμένου να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα και να αναζητηθούν όλα τα διαθέσιμα επιχειρησιακά μέσα. Περαιτέρω, προκύπτει ότι δεν είχαν διανοιχθεί αντιπυρικές ζώνες στην περιοχή εκδήλωσης και εξάπλωσης της πυρκαγιάς, οι οποίες κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής συμβάλλουν στην αναχαίτιση της πυρκαγιάς και στην μη εξάπλωσης της.
Κρίση του Δικαστηρίου ότι οι ως άνω αλληλοδιάδοχες παράνομες παραλείψεις των οργάνων των εναγομένων, τόσο κατά το χρονικό διάστημα που προηγήθηκε της εκδήλωσης της ένδικης πυρκαγιάς όσο και κατά την εκδήλωση της λαμβανόμενες υπ’ όψιν ως ενιαίο σύνολο, ήταν ικανές και πρόσφορες να επιφέρουν το ζημιογόνο αποτέλεσμα του θανάτου της συγγενούς των εναγόντων, το οποίο και επέφεραν, ώστε υφίσταται εν προκειμένω αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς των οργάνων των εναγομένων και της επελθούσας ζημίας.
Επιδίκαση από το Δικαστήριο εύλογης χρηματικής ικανοποίησης στους ενάγοντες για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν από το θάνατο της συγγενούς τους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου