Βιβλιοκρισία του βιβλίου του Αντώνη Π. Αργυρού, «ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Το δικαίωμα αποζημίωσης»

Βιβλιοκρισία του βιβλίου του Αντώνη Π. Αργυρού,

 «ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Το δικαίωμα αποζημίωσης»

 Νομική Βιβλιοθήκη, Έκδοση 2η , 2023, Σελίδες 400

 «Το Σύνταγμα δεν ανέχεται να παραμένουν αναποζημίωτες ζημίες που κάποιος υφίσταται από ενέργειες οποιουδήποτε κρατικού οργάνου»

 Πρόλογος: Λυμπερόπουλος Π., Σκορδάκη Β. 

Το πόνημα ενός μαχόμενου δικηγόρου του Αντώνη Αργυρού αποδεικνύεται, το καταστάλαγμα, το απόσταγμα -θα έλεγα- πολύχρονων αναζητήσεων και μακρόχρονης έρευνας και μελέτης, αλλά και αναζητήσεων ως μέλους της Συντακτικής Επιτροπής του Νομικού Βήματος και βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κάθε νομικού, εφαρμοστή του δικαίου. 

 Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου αποτελεί στην πραγματικότητα ένα καινούργιο βιβλίο με 400 σελίδες νέας ύλης, σπάνιας και επίκαιρης νομολογίας, αλλά και προβληματισμού για το μέγα ζήτημα της Αστικής ευθύνης του δημοσίου και της θεμελιώδης σημασία της για το κράτος δικαίου και για την εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας στη δράση της διοίκησης.

Η αποκατάσταση της ζημίας, υλικής και ηθικής, που προκαλείται σε κάποιον από τις παράνομες πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου είναι από τους βασικότερους πυλώνες μιας ευνομούμενης κοινωνίας. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται αναλυτικά ο θεσμός της αστικής ευθύνης του Κράτους για παράνομες αλλά και νόμιμες πράξεις, και παραλείψεις των οργάνων του (της εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας) που προκαλούν βλάβη στον πολίτη.

 Ο θεσμός αυτός εισήχθη για την προστασία των πολιτών από την αυθαιρεσία των κρατικών οργάνων, αποτελεί ασπίδα προστασίας και έναν από τους βασικούς επανορθωτικούς θεσμούς του δικαίου. Παράλληλα αναλύεται η αστική ευθύνη του κράτους-μέλους της Ε.Ε. και η ένταξή της στην εθνική μας έννομη τάξη. 

 Συγκεκριμένα στο βιβλίο αυτό αναλύονται: α) η αντίθετη προς το Σύνταγμα νομοθέτηση, η παράλειψη άσκησης κανονιστικής αρμοδιότητας, η έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξεως, η πλημμελής εκτέλεση ή παράλειψη καθηκόντων, η κακή μοριοδότηση, τα αυθαίρετα ακίνητα, η παράλειψη ελέγχων, β) η αστική ευθύνη του Δημοσίου από νόμιμες πράξεις των οργάνων του Δημοσίου, όπως η βλάβη στην υγεία από εμβολιασμό και οι θεμιτοί περιορισμοί στην ιδιοκτησία λόγω απαλλοτρίωσης, γ) η ευθύνη αποζημίωσης του Δημοσίου από έλλειψη προστασίας της ζωής και περιουσίας των πολιτών από βίαια επεισόδια ή από έλλειψη αναγκαίων αστυνομικών μέτρων προστασίας, δ) οι ευθύνες αποζημιώσεως των ιδιωτών που υπέστησαν ταλαιπωρία ή βλάβη από θεομηνία (Μάνδρα) ή πυρκαγιά (Μάτι), η αποζημίωση για καθυστέρηση ή διακοπή σύνταξης, η αποζημίωση για την υπόθεση της Πάρου (τραυματισμός Μυρτώς) καθώς και η βλάβη υγείας κυοφορούμενου, ε) το ζήτημα της επίδρασης των αποφάσεων του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ στο ζήτημα της εξωσυμβατικής ευθύνης του Δημοσίου για την καθυστέρηση απονομής της δικαιοσύνης, η δίκαιη ικανοποίηση και η αγωγή κακοδικίας κατά δικαστή, αλλά και η ευθύνη αποζημιώσεως από ζημιογόνο συμπεριφορά των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας, στ) ξεχωριστή μνεία γίνεται στην εξωσυμβατική ευθύνη του Δημοσίου από παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητος ενώ παρουσιάζεται το ζήτημα της εξωσυμβατικής ευθύνης του Δημοσίου από παραβιάσεις της περιβαλλοντολογικής νομοθεσίας και η Σύμβαση του Aarhus, ζ) παρουσιάζεται αναλυτικά η νομολογία σε ζητήματα αστικής ευθύνης και ατομικών δικαιωμάτων του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ. Όλα αυτά τα σημαντικά και κρίσιμα για το αστικό και συνταγματικό δίκαιο περιέχονται και αναλύονται με εκτενείς αναφορές στη νομολογία με τη στήριξη φυσικά της θεωρίας ή του προσήκοντος δόγματος στην παρουσιαζόμενη σήμερα μονογραφία και συγκεκριμένα ότι παρά το γεγονός ότι δε διατυπώνεται ρητά στο ισχύον Σύνταγμα, εντούτοις, γίνεται ομόφωνα δεκτό, ότι η αστική ευθύνη του Δημοσίου έχει συνταγματική θεμελίωση . Μία εκ των σημαντικότερων συνεπειών της συνταγματικής της κατοχύρωσης αποτελεί, όπως έχει γίνει δεκτό κι από τη νομολογία του ΣτΕ, η αναγνώριση της ευθύνης του Δημοσίου από ζημιογόνες πράξεις των οργάνων του, όχι μόνο παράνομες, όπως ρητώς προβλέπει η διάταξη του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, αλλά και από νόμιμες πράξεις (βλ. ΣτΕ 1501/2014, 5504/2012, 1330/2016, Ολομ. 622/2021). Υπάρχουν περιπτώσεις νόμιμης κρατικής δράσης, η οποία πλήττει υπέρμετρα ορισμένους πολίτες, όπως τα μέτρα που λαμβάνονται προς τον σκοπό της προστασίας μιας περιοχής (αρχαιολογικού χώρου, εφαρμογής σχεδίου πόλεως) που έχουν ως αποτέλεσμα ουσιώδη στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας ή λόγω σοβαρών περιπλοκών υγείας που προκλήθηκαν από υποχρεωτικό εμβολιασμό (ΣτΕ 622/2021). 

Στην παρούσα μελέτη έγινε µία προσπάθεια να παρουσιαστεί το περιεχόμενο, η θέση, η σημασία και εν γένει η λειτουργία του θεσμού της αστικής ευθύνης, η νομολογιακή διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της εξωσυμβατικής ευθύνης της διοίκησης και σε σύννομες πράξεις της διοίκησης καθώς και η συνεχής εξέλιξη της νομολογίας, αλλά και η επίδραση των αποφάσεων του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ στην εθνική έννομη τάξη. 

 ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ. ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗ Δικηγόρος ΑΠ, ΜΔΕ Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ ktseli@yahoo.gr

ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 
Β ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΑΝΕΩΝΕΝΗ ΠΛΗΡΩΣ 

Σκοπός του βιβλίου είναι να  ενημερώσει για το ζήτημα της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, με ενδεικτικά παραδείγματα της νομολογιακής περιπτωσιολογίας που κρίθηκαν ως βάση της ευθύνης του Δημοσίου από την ελληνική και ενωσιακή νομολογία, σε πολλούς τομείς της κρατικής λειτουργίας.
 
Συγκεκριμένα εξετάζονται:
 
- η αντίθετη προς το Σύνταγμα νομοθέτηση, η παράλειψη άσκησης κανονιστικής αρμοδιότητος, η έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξεως, η πλημμελής εκτέλεση ή παράλειψη καθηκόντων, η κακή μοριοδότηση, τα αυθαίρετα ακίνητα, η παράλειψη ελέγχων
 
- η αστική ευθύνη του Δημοσίου από νόμιμες πράξεις των οργάνων του Δημοσίου, όπως η βλάβη στην υγεία από εμβολιασμό και οι θεμιτοί περιορισμοί στην ιδιοκτησία λόγω απαλλοτρίωσης
 
- η ευθύνη αποζημίωσης του Δημοσίου από έλλειψη προστασίας της ζωής και περιουσίας των πολιτών από βίαια επεισόδια ή από έλλειψη αναγκαίων αστυνομικών μέτρων προστασίας
 
- οι ευθύνες αποζημιώσεως των ιδιωτών που υπέστησαν ταλαιπωρία ή βλάβη από θεομηνία (Μάνδρα) ή πυρκαγιά (Μάτι), η αποζημίωση για καθυστέρηση ή διακοπή σύνταξης, η αποζημίωση για την υπόθεση της Πάρου (τραυματισμός Μυρτώς) καθώς και η βλάβη υγείας κυοφορούμενου
 
Επίσης, εξετάζεται το ζήτημα της επίδρασης των αποφάσεων του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ στο ζήτημα της εξωσυμβατικής ευθύνης του Δημοσίου για την καθυστέρηση απονομής της δικαιοσύνης, η δίκαιη ικανοποίηση και η αγωγή κακοδικίας κατά δικαστή. 
 
Ξεχωριστή μνεία γίνεται στην εξωσυμβατική ευθύνη του Δημοσίου  από παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητος ενώ παρουσιάζεται το ζήτημα της εξωσυμβατικής ευθύνης του Δημοσίου από παραβιάσεις της περιβαλλοντολογικής νομοθεσίας και η Σύμβαση του Aarhus.
 
Το έργο απευθύνεται σε κάθε δικαστή, δικηγόρο και εν γένει νομικό που ασχολείται με το θέμα της αστικής ευθύνης του Δημοσίου και τις προεκτάσεις του.

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ

Πράξη που δεν φέρει υπογραφή του συντάκτη της είναι ανυπόστατη

 

ΣτΕ 2045/2023 (Στ’ Τμήμα) Πράξη που δεν φέρει υπογραφή του συντάκτη της είναι ανυπόστατη- έκδοση προδικαστικής απόφασης και μη εκτέλεση

Αριθμός 2045/2023

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Στ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 6 Νοεμβρίου 2023, με την εξής σύνθεση: Μαρίνα Παπαδοπούλου, Αντιπρόεδρος, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Βασίλειος Αραβαντινός, Βαρβάρα Ραφτοπούλου, Σύμβουλοι, Δημήτριος Τομαράς, Παναγιώτης Χαλιούλιας, Πάρεδροι. Γραμματέας η Σταυρούλα Χάρου, Γραμματέας του Στ΄ Τμήματος.

Για να δικάσει την από 16 Ιουνίου 2014 αίτηση:

της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία […] κατά του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.), που εδρεύει στο Μαρούσι Αττικής (Απ. Παύλου 12), ο οποίος παρέστη με τη δικηγόρο Δήμητρα Λίγγρη (Α.Μ. 22875), που τη διόρισε με πληρεξούσιο και η οποία κατέθεσε δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη εμφανίσεώς της.

Με την αίτηση αυτή η αιτούσα εταιρεία επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθ. 113736/28.5.2014 πράξη του Προέδρου του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.).

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Παρέδρου Παναγιώτη Χαλιούλια.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο

1. Επειδή, με το κρινόμενο ένδικο βοήθημα, το οποίο παραπέμφθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με την 2329/2016 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, εκδοθείσα εν συμβουλίω, ζητείται η ακύρωση της 113736/28.5.2014 πράξεως του Προέδρου του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.), με την οποία προσδιορίσθηκαν σε 366.189,11 και 366.241,39 ευρώ τα οφειλόμενα από την αιτούσα, πάροχο υπηρεσιών υγείας, ποσά «επιστροφής» (rebate) και «αυτόματης επιστροφής» (claw back), αντιστοίχως, για το έτος 2013, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 100 του ν. 4172/2013 και των κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθεισών κανονιστικών αποφάσεων, όπως ίσχυαν κατά τον ως άνω χρόνο εκδόσεως της προσβαλλομένης πράξεως.

2. Επειδή, όπως έχει κριθεί, οι πράξεις του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., με τις οποίες τα μέτρα του «rebate» και του «claw back» εφαρμόζονται στους συμβεβλημένους με τον Οργανισμό παρόχους υπηρεσιών υγείας αναδρομικώς από 1.1.2013 βάσει της διατάξεως της παραγράφου 7 του άρθρου 100 του ν. 4172/2013 (Α΄ 167), υπόκεινται, κατ’ εξαίρεση, στον ακυρωτικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ 3149-3151/2017 7μ). Επομένως, ορθώς το κρινόμενο ένδικο βοήθημα χαρακτηρίσθηκε από το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών ως αίτηση ακυρώσεως και παραπέμφθηκε, κατά τα ανωτέρω, στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Εξάλλου, για την άσκηση της εν λόγω αιτήσεως έχει κατατεθεί το νόμιμο παράβολο (ειδικά έντυπα σειράς Α΄ με αριθμούς 1421294, 3099521, 3099522 και 5052643).

3. Επειδή, στο άρθρο 16 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄ 45) ορίζονται τα εξής: «Η διοικητική πράξη είναι έγγραφη, αναφέρει την εκδούσα αρχή και τις εφαρμοζόμενες διατάξεις, φέρει δε χρονολογία, καθώς και υπογραφή του αρμόδιου οργάνου […]». Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη, η οποία αποδίδει γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, διοικητική πράξη, η οποία δεν φέρει υπογραφή του αρμοδίου για την έκδοσή της οργάνου, είναι ανυπόστατη και δεν παράγει έννομες συνέπειες. Παραδεκτώς, όμως, ασκείται κατά της πράξεως αυτής αίτηση ακυρώσεως, η οποία γίνεται δεκτή για λόγους ασφαλείας δικαίου, ώστε να μη τίθεται ζήτημα τυχόν εκτελέσεώς της. Εξάλλου, για το υποστατό της διοικητικής πράξεως απαιτείται και αρκεί το πρωτότυπο της πράξεως, το οποίο παραμένει στο αρχείο της υπηρεσίας, να φέρει την υπογραφή του εκδόντος αυτήν οργάνου (ΣτΕ 4517/2009, 4119/2013, 3149-3151/2017 7μ).

4. Επειδή, εν προκειμένω, η 113736/28.5.2014 πράξη, η οποία είχε διαβιβασθεί στο Δικαστήριο με τον φάκελο της υποθέσεως, δεν έφερε υπογραφή του αρμοδίου για την έκδοσή της οργάνου, ήτοι του Προέδρου του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 20 παρ. 2 και 21 περ. α΄ και β΄ του ν. 3918/2011 (Α΄ 31). Ενόψει τούτου, εξεδόθη η 1051/2023 προδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου, με την οποία διετάχθη ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. να αποστείλει στο Δικαστήριο, μέσα σε ένα μήνα από την κοινοποίηση σ’ αυτόν, με επιμέλεια της Γραμματείας του Δικαστηρίου, της ανωτέρω αποφάσεως, την προσβαλλόμενη πράξη, όπως αυτή ετηρείτο σε πρωτότυπη μορφή στην υπηρεσία. Όπως προκύπτει από σχετικό αποδεικτικό επιδόσεως, η ως άνω προδικαστική απόφαση επεδόθη στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. στις 18.7.2023. Παρά ταύτα, μέχρι σήμερα, δεν έχει περιέλθει στο Δικαστήριο οιαδήποτε απάντηση. Με τα δεδομένα αυτά, καθώς η προσβαλλόμενη πράξη δεν προκύπτει ότι φέρει υπογραφή, είναι ανυπόστατη. Για τον λόγο αυτόν, ο οποίος προβάλλεται με το από 30.10.2023 υπόμνημα της αιτούσης, εξετάζεται όμως και αυτεπαγγέλτως (ΣτΕ 2281/2020 κ.ά.), η κρινόμενη αίτηση πρέπει, κατά τα εκτεθέντα στη σκέψη 3, να γίνει δεκτή και η προσβαλλόμενη πράξη να ακυρωθεί για λόγους ασφαλείας δικαίου (βλ. ΣτΕ 1747-1750/2021, 367/2022 κ.ά.).

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση.

Ακυρώνει την 113736/28.5.2014 πράξη του Προέδρου του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., σύμφωνα με το αιτιολογικό.

Διατάσσει την επιστροφή του κατατεθέντος παραβόλου.

Επιβάλλει στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. την δικαστική δαπάνη της αιτούσης, η οποία ανέρχεται στο ποσό των εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.